Mija 85 lat od pierwszej ucieczki więźnia z niemieckiego obozu Auschwitz. Udało się to 6 lipca 1940 roku Tadeuszowi Wiejowskiemu. Niemcy zarządzili karny apel, który trwał 20 godzin. Zmarł wówczas polski Żyd Dawid Wongczewski. Stał się on pierwszą ofiarą Auschwitz.

Grafika ilustracyjna: augustow.org

Wiejowski został deportowany do Auschwitz 14 czerwca 1940 roku w pierwszym transporcie polskich więźniów. Pochodził z Kołaczyc. W ucieczce pomogli polscy robotnicy, którzy pracowali jako elektrycy w niemieckiej firmie: Bolesław Bicz, Emil Kowalowski, Stanisław Mrzygłód, Józef Muszyński i Józef Patek. Czterech z nich było członkami Związku Walki Zbrojnej.

Uciekinier, przebrany w robocze ubranie jednego z elektryków, wyszedł w ich towarzystwie na zewnątrz. Otrzymał od nich prowiant i pieniądze. Towarowym pociągiem wydostał się poza rejon obozu.

Niemcy po wykryciu ucieczki zarządzili karny apel. Rozpoczął się o godzinie 18. i trwał nieprzerwanie do 14. następnego dnia. Esesmani przez całą noc chodzili między szeregami więźniów bijąc ich i kopiąc.

W „stójce” uczestniczyli wszyscy więźniowie, także chorzy. Było ich wówczas 1311. W nocy z 6 na 7 lipca, wycieńczony wielogodzinnym staniem, zmarł Dawid Wongczewski. Stał się pierwszą ofiarą Auschwitz.

O Wongczewskim niewiele obecnie wiadomo. Do obozu został deportowany w drugim transporcie polskich więźniów 20 czerwca 1940 roku. Niemcy przywieźli nim 313 osób z więzienia w Wiśniczu Nowym. W większości byli to Polacy, ale było w tej grupie także kilkunastu polskich Żydów. Po przywiezieniu zostali poddani oględzinom przez lekarza SS. Wongczewski, z uwagi na katastrofalny stan zdrowia, trafił do obozowej izby chorych.

Tadeusz Wiejowski przez ponad rok ukrywał się w rodzinnych Kołaczycach. Jesienią 1941 roku został zatrzymany i osadzony w więzieniu w Jaśle. Krótko potem został rozstrzelany.

Obozowe gestapo po ucieczce przeprowadziło śledztwo. Niemcy aresztowali polskich robotników, którzy pomogli uciekinierowi, i umieścili ich w obozie. Zostali skazani na śmierć, ale zamieniono im karę na chłostę i osadzenie w Auschwitz. Obóz przeżył tylko Bolesław Bicz. Zmarł tuż po wojnie.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku by więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Spośród około 140-150 tys. deportowanych do obozu Polaków śmierć poniosła niemal połowa. W Auschwitz ginęli także Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości. (PAP)

szf/ mick/

PAP