Czternaście podlaskich samorządów otrzymało specjalne tablice upamiętniające miejsca związane z Bitwą Niemeńską 1920 r. To inicjatywa Zarządu Województwa Podlaskiego i radnych wojewódzkich związana z 100. rocznicą zwycięstwa nad bolszewikami. W czwartek (10.12) marszałek Artur Kosicki i radny Paweł Wnukowski przekazali tablice przedstawicielom samorządów.

– Wszyscy wiemy o Bitwie Warszawskiej, ale nie wszyscy wiedzą o równie ważnym wydarzeniu jakim była Bitwa Niemeńska – bitwa, która rozegrała się na terenach naszego województwa – mówił Artur Kosicki – Chcemy szerzyć wiedzę i przypominać o tym wielkim wydarzeniu mieszkańcom regionu i kraju.

Marszałek wyraził nadzieję, że tablice zostaną umieszczone w miejscach dostępnych ogółowi społeczności, tak aby informowały i przypominały o historii Bitwy Niemeńskiej.


– Chcemy dotrzeć przede wszystkim do młodzieży, aby to właśnie oni przekazywali tę wiedzę i pamięć przyszłym pokoleniom

– dodał.

Radny Wnukowski, jeden z inicjatorów przedsięwzięcia podkreślał, że pomysł upamiętnienia miejsc Bitwy Niemeńskiej wyszedł m.in. od ks. Tadeusza Białousa.


– Chcieliśmy, wzorem inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy, który uczcił w podobny sposób miejsca pamięci Bitwy Warszawskiej, przypomnieć o historii walk 1920 r. rozgrywających się na terenie naszego regionu. Ta historia jest tego warta – mówił Paweł Wnukowski – Tablice przekazujemy w przypadającym dziś Międzynarodowym Dniu Praw Człowieka. To nadaje temu wydarzeniu szczególną symbolikę, bo Bitwa Niemeńska zatrzymała pochód bolszewików na Zachód. 


Jedną z tablic przygotowano dla powiatu sokólskiego.
Piotr Rećko, Starosta Sokólski odbierając ją przypomniał o wydanej dzięki wsparciu samorządu województwa podlaskiego książce dr. Jerzego Jasielczuka  „Skąpani w ogniu walki” – poruszającej m.in. tematykę walk Bitwy Niemeńskiej i poświęcenia ludności cywilnej w tamtym okresie. 

– To też jest pewien pomnik historii, świadectwo o ludziach, którzy walczyli i ginęli za Polskę

– podkreślał starosta.

O „wspaniałej inicjatywie” mówił Jarosław Karp, Wójt Gminy Sztabin.


– Na tych ziemiach augustowskich, sztabińskich bardzo dużo się działo w tamtych czasach wojennych. Poległo wielu żołnierzy i cywilów. Dziękuję za uhonorowanie ich pamięci i historii naszego regionu. 


Starosta Augustowski Jarosław Szlaszyński podkreślał, że bardzo ważna jest pamięć o bohaterach, a przygotowanie tablic upamiętniających miejsca Bitwy Niemeńskiej uznał za „godne przedsięwzięcie”.
Jak zapowiedział, zostanie ona umieszczona w miejscu, w którym poległ kpr. Janek Bieliński i jego drużyna.  


Natomiast burmistrz Augustowa Mirosław Karolczuk zaznaczył, że „tablica godnie upamiętni żołnierzy i ludność cywilną, która stawiała opór najeźdźcy”.  


Bitwa Niemeńska 1920 r. miała decydujące znaczenie w wojnie polsko-bolszewickiej. Był to drugi (po Bitwie Warszawskiej) sukces militarny Wojska Polskiego w kontrofensywie przeciw Armii Czerwonej. Bitwa Niemeńska przypieczętowała definitywnie zwycięstwo Polski w wojnie polsko-bolszewickiej.


Należy podkreślić, że znaczna część terenów, na których toczyły się walki i działania podczas Bitwy Niemeńskiej znajduje się obecnie w granicach Białorusi i Litwy. Na cmentarzu w Berżnikach są tablice a na nich napis: „Nie mogąc upamiętnić czynu Żołnierza Polskiego z 1920 r. na Białorusi i Litwie składamy tu Ziemię z Pól Bitewnych: Druskiennik, Grodna, Lidy, Wasiliszki, Wołkowyska, Słonima, Baranowicz.”

Tablice zostały przygotowane dla 14 gmin i powiatów:  Sidra, Dąbrowa Białostocka, Kuźnica Białostocka, Nowy Dwór, Powiat Sokólski, Lipsk, Sztabin, Augustów i Powiat Augustowski, Płaska, Krasnopol , Giby, Powiat Suwalski i Sejneński.
To na tych terenach naszego województwa toczono walki i działania podczas Bitwy nad Niemnem.

*** 

Sidra:
7 września 1920 r. stoczono całodzienny bój o Sidrę.  Poległ jeden oficer i czterech szeregowych, a 27 odniosło rany. Na cmentarzu przykościelnym spoczywa pięciu poległych wówczas żołnierzy polskich.  

Dąbrowa Białostocka
5 września 1920 r. miało miejsce natarcie batalionu 6. Pułku Piechoty z 1. Dywizji Legionów i 211. Pułku Ułanów z rejonu Dąbrowy na Lipsk i Jastrzębną. 15 września przesunięto 22. Dywizję Ochotniczą do rejonu Dąbrowa – Lipsk.

Kuźnica Białostocka
Na terenie gminy we wrześniu 1920 r. w rejonie Klimówki walczyły 3. i 4. Pułk Strzelców Podhalańskich z Dywizji Górskiej. Rankiem 20 września rozpoczęły natarcie dwa bataliony 3. Pułku Strzelców Podhalańskich. Sowiecka piechota broniła się we wsiach Zaśpicze i Klimówka. Zaśpicze pozostało w rękach nieprzyjaciela. W walce zginęło 36 żołnierzy, w tym pięciu oficerów. 
Na cmentarzu w Klimówce pochowanych jest 54 żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1920 r. Są tam też mogiły osób cywilnych zamordowanych przez bolszewików.
We wsi Mieleszkowce Pawłowickie znajduje się krzyż upamiętniający walki z 1920r. Na krzyżu widnieje inskrypcja informująca, że w mogile pogrzebano dwóch żołnierzy 2. Pułku Strzelców Podhalańskich poległych 22 września 1920 r. 

Nowy Dwór
20 września 1920 r. 205. Ochotniczy Pułk Piechoty stoczył całodniową bitwę o Nowy Dwór walcząc z sowiecką 18. Brygadą Strzelców. W ciągu kolejnych dwóch dni żołnierze odpierali ataki wroga.  23 września oddziały polskie rozpoczęły natarcie na Grodno. Wieczorem, 24 września pod Nowym Dworem poddał się Polakom 49. Pułk Strzelców.
Na starym cmentarzu rzymskokatolickim w Nowym Dworze znajdują się groby 12 żołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1920 r.

Powiat Sokólski
20 września 1920 r. w kierunku Kuźnicy uderzyła grupa ppłk. Boruty Spiechowicza z Dywizji Górskiej. Natarcie wspierała 8. Bateria 11. Pułku Artylerii Polowej oraz pociągi pancerne „Poznańczyk” i „Paderewski”. Doszło do walk pod Zaśpiczami i Bielwinami. W bojach tych zginęło 23 żołnierzy, 126 zostało rannych, a 67 zaginęło.
25 września stacjonował w mieście sztab dowodzenia 2. Armii Wojska Polskiego. Tu także został wydany przez Józefa Piłsudskiego rozkaz ataku na Lidę.
Na cmentarzu w Sokółce pogrzebanych zostało 43 żołnierzy poległych w lipcu i wrześniu 1920 r.
Lipsk
6 września 1920 r. 1.Batalion 6. Pułku Piechoty uwolnił mieszkańców Lipska z rąk wojsk litewskich.
Walki z sowietami trwały od 20 września. Wojska nieprzyjaciela wykonały serię natarć. Szczególnie mocno atakując miejscowości Rakowicze i Lipszczany. Ataki odparto, a nieprzyjaciel poniósł dotkliwe straty.
Sztabin28 sierpnia spod Białegostoku wyruszyły wojska w celu oczyszczenia rejonu Suwałki – Augustów -Sejny do linii Focha. Główne siły dotarły do Biebrzy 29 sierpnia i następnego dnia przekroczyły rzekę pod Sztabinem i Kamienną. Sztabin został wyzwolony z rąk wojsk litewskich otwierając tym samym drogę na Augustów.
Augustów i Powiat Augustowski
W Augustowie w sierpniu 1920 r. powstał oddział usiłujący zapobiec grabieżom wycofujących się bolszewików. Wróg w odwecie wzmógł terror i wycofując się wziął zakładników. 28 sierpnia do Augustowa wkroczyły wojska 1. Pułku Piechoty Legionów. Rozbrojono wojsko litewskie. 2 września Litwini przystąpili do natarcia, jednak zostali powstrzymani i odrzuceni za linię Focha.
To w Augustowie jednostki Wojska Polskiego przygotowywały się do manewru oskrzydlającego. Wielu mieszkańców miasta za ofiarną walkę otrzymało wysokie odznaczenia wojskowe. Tu też znajdują się groby uczestników Bitwy Niemeńskiej.  

Płaska
W rejonie miejscowości, we wrześniu 1920r. przebywały wojska polskie w ramach tzw. Grupy Skrzydłowej.

Krasnopol
We wrześniu 1920 r. stacjonowała tu część wojsk 16. Pułku Ułanów Wielkopolskich. 10 września 1920 r. wojsko polskie odbiło Krasnopol z rąk litewskich.

Powiat Sejneński
Dwudniowy Bój Sejneński (22-23 września 1920 r.) zdecydował o powodzeniu walk z wojskami litewskimi. Walki toczyły się w trzech rejonach strategicznych umocnień Litwinów: Gibach, Zelwie i Berżnikach.
Sejny zostały wyzwolone 22 września 1920 r. Dalsze walki przeniosły się we wschodni rejon powiatu, w okolice Berżnik. Następnie wojska polskie rozpoczęły główny manewr oskrzydlający wojska M. Tuchaczewskiego. Po opanowaniu mostu na Niemnie w Druskiennikach wyszły na tyły wojsk bolszewickich.
Na cmentarzu w Berżnikach znajdują się groby 16 żołnierzy Pułku Ułanów Wielkopolskich. GibyW okolicach Gibów miały miejsce starcia wojsk polskich z litewskimi.

Powiat Suwalski
31 sierpnia 1920r. Suwałki opuściły wojska litewskie. Tego samego dnia do miasta wkroczyło wojsko polskie. Czasowo powierzono Radzie Ludowej Okręgu Suwalskiego władzę administracyjną na terenie powiatów augustowskiego, sejneńskiego i suwalskiego.

W lesie, w pobliżu miejscowości Leszczewka (pow. suwalski) znajdują się mogiły dwóch polskich żołnierzy z 16. Pułku Ułanów Wielkopolskich poległych w walkach polsko-litewskich. Grób poległego wówczas ułana znajduje się też w Starym Folwarku.

Aneta Kursa
fot. Małgorzata Sawicka/Piotr Babulewicz

wrotapodlasia.pl