W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku w Warszawie rozpoczęło się Powstanie Listopadowe. Był to zryw niepodległościowy skierowany przeciwko rosyjskiemu zaborcy.

Przez 10 miesięcy polskie oddziały prowadziły walkę z jedną z największych ówczesnych potęg militarnych Europy. Mimo ostatecznego upadku, Powstanie Listopadowe jest zgodnie uznawane za jeden z największych wysiłków zbrojnych w historii polskich walk wyzwoleńczych.

Zdobycie Arsenału i detronizacja Mikołaja I

Powstanie rozpoczęło się od zamachu na Wielkiego Księcia Konstantego w Belwederze, jednak carskiemu dygnitarzowi udało się ujść atakowi polskich podchorążych dowodzonych przez Piotra Wysockiego. Za to powodzeniem zakończył się plan opanowania Warszawy spod jarzma Rosjan. Szczególnie spektakularnym było zdobycie przez powstańców Arsenału, czyli magazynu broni.

Po kilkumiesięcznym okresie przesilenia w kierownictwie powstania, co do charakteru i rodzaju dalszych działań, 25 stycznia 1831 roku, Sejm ogłosił detronizację Mikołaja I jako dotychczasowego króla Polski. Wojna z caratem stała się nieunikniona. 4 lutego 1831 r. na teren Królestwa Polskiego wkroczyła ponad 100-tysięczna armia rosyjska pod dowództwem feldmarszałka Dybicza.

Krwawa bitwa pod Grochowem

Wobec przewagi przeciwnika Polacy postanowili skoncentrować swe siły. Zarządzono taktyczny odwrót w kierunku Warszawy. Do zasadniczego starcia doszło na polach w okolicy Grochowa w dniach 24-25 lutego 1831 roku. Była to najkrwawsza bitwa całego powstania. Wprawdzie miała ona charakter nierozstrzygnięty, ale przyniosła taktyczny sukces stronie polskiej.

Następnie wojsko polskie przystąpiło do ofensywy, odnosząc sukcesy w bitwach pod Dębem Wielkim (31 marca 1831 r.) i Iganiami (10 kwietnia 1831 r.). Niestety zniweczyła je klęska w bitwie pod Ostrołęką – 26 maja 1831 roku. Od tej chwili inicjatywa strategiczna przeszła już na stałe w ręce Rosjan.

Upadek Warszawy i całego powstania

6 września 1831 roku rozpoczął się szturm wojsk carskich na Warszawę, a główne uderzenie skierowało się na Wolę. Mimo pełnej poświęcenia i bohaterstwa postawy polskich oddziałów, co tak plastycznie opisał Adam Mickiewicz w wierszu „Reduta Ordona”, stolica została zajęta przez Rosjan. Większość wojska polskiego, a także cywilne kierownictwo powstania przekroczyły granicę pruską i udały się na emigrację. Ostatnie kapitulowały twierdze w Modlinie (9 października 1831 r.) i Zamościu (21 października 1831 r.).

Klęska powstania listopadowego spowodowała ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego i nasilenie ucisku narodowego we wszystkich zaborach.

Powstańcza nekropolia w Kopnej Górze

Teren naszego regionu był również objęty walkami powstańczymi. Tutaj działały typowo partyzanckie i szybko przemieszczające się polskie oddziały. W okolicy Augustowa z sukcesem walczyła licząca około 1 tysiąca żołnierzy jednostka dowodzona przez Michała Godlewskiego. Natomiast na pograniczu Ziemi Łomżyńskiej i Kurpiowskiej operowały oddziały pułkownika Józefa Zaliwskiego.

Szczególnie jednak pamięć o Powstańcach Listopadowych jest obchodzona w naszym regionie na cmentarzu w Kopnej Górze. Tam bowiem pochowani są polscy żołnierze, którzy polegli w stoczonej 7 lipca 1831 roku bitwie pod Sokołdą. Przez wiele lat ich szczątki znajdowały się w zbiorowym grobie, aż uroczyście zostały przeniesione na powstańczą nekropolię w Kopnej Górze.

oprac.: Jerzy Górko
red.: Paulina Dulewicz

|wrotapodlasia.pl